Futbol Görüntü Takviyesi nedir? Hakemliğe katkı sunabilir mi?

Hüseyin ÖZKÖK – XFUTBOL

FIFA, yeni Futbol Görüntü Dayanağı (FVS) sistemini deneme maksatlı olsa da uygulamaya koydu. VAR’a bir alternatif olan bu sistem, inceleme denetimini hudutlu olarak antrenörlere bırakıyor ve global futbolda hakemlerin adil kararlar vermesinin geliştirilmesini hedefliyor.

Hakem tartışmaları artıyor

Futbol Görüntü Dayanağı (FVS), FIFA tarafından, bu yılın başlarında uygulamaya konuldu ve Görüntü Yardımcı Hakem (VAR) sistemini uygulayamayan ligler için görüntü hakem takviyesini erişilebilir hale getirmeyi amaçlayan yeni bir inceleme sistemi.

VAR, futboldaki kritik kararların nasıl gözden geçirileceğini tekrar şekillendirdi. Lakin VAR sisteminin düzgün ya da makus olması öteki bir tartışma konusu. Zira VAR sistemi futbola girdiğinden bu yana hakem tartışmaları azalacağına daha da arttı.

Pozisyonları denetim etmek için farklı bir görüntü hakem takımına muhtaçlık duyan VAR’ın bilakis, FVS kolay bir yaklaşımı benimsiyor. FVS de sırf açık ve bariz yanılgılar geçerli. Goller, penaltılar, direkt kırmızı kartlar ve yanlışlı oyuncu kimliği ile cezalandırma.

Sistem nasıl işleyecek?

Hakem bir karar verdiğinde, her grubun teknik yöneticisi, dördüncü hakeme bir inceleme başlatma kartıyla işaret vererek karara itiraz etme seçeneğine sahip. Her ekibe maç başına iki müdahale hakkının verildiği uygulamada hakem teknik yöneticinin müdahalesi doğrultusunda karara uyarsa inceleme hakkı gizli kalıyor. Bu sistem, Amerikan Futbolu, voleybol ve basketbol üzere öbür sporlardaki itiraz kurallarına benziyor. Yeni uygulama hocalara değerlendirmelerini akla yatkın kullanmaları için stratejik bir seçenek sunmuş oluyor.

Teknik yöneticinin kart ile yaptığı itiraz dördüncü hakem tarafından maçı yöneten hakeme iletiliyor ve hakem verdiği kararı onaylamak yahut değiştirmek için monitöre gidip durumun imajlarını inceliyor.

Sadece operatör vazife yapıyor

İnceleme sırasında hakem, görüntü inceleme operatörünün yardımıyla saha kenarındaki monitörden manzaralara bakıyor. Lakin FVS asgarî kamera sayısı hududu olmadığı için bazen az sayıda kamera incelemenin sonuçsuz kalmasına neden olabiliyor. Bu durumda teknik yöneticinin itiraz hakkı tekrar gizli kalıyor. Bu kolaylaştırılmış sistem, VAR’ın birçok lojistik ihtiyacını ortadan kaldırırken, tıpkı vakitte antrenörlere oyunu değiştirecek kusurları düzeltme talihi da sunuyor.

FIFA, FVS’yi halihazırda Mavi Yıldızlar/FIFA Gençlik Kupası ve Kolombiya’daki U-20 Bayanlar Dünya Kupası dahil olmak üzere gençlik turnuvalarında test etti. Denemeler olumlu geri bildirimler aldı ve FIFA Hakem Komitesi Başkanı Pierluigi Collina, deneyimi “çok çok olumlu” olarak nitelendirdi. Denemeler, beşerler tarafından kullanılan kameralardan otomatik çekim yapan kameralara kadar çeşitli alternatifleri test ederek FVS’nin farklı ortamlara nasıl uyarlanabileceğine dair kıymetli bilgiler sağladı.

Örneğin U-20 Bayanlar Dünya Kupası’nda, bir yanılgı nedeniyle Avustralya’nın golü iptal edildiğinde teknik yöneticinin itirazı sonrası FVS tesirli bir formda kullanılarak kusur düzeltildi. FIFA, FVS’yi “VAR tarafından tespit edilen tıpkı tür yanılgıların incelenmesi için kullanılabilecek daha uygun fiyatlı teknoloji” olarak tanımlıyor. Collina, FIFA’nın daima denemeler yapmaya devam edeceğini vurgulayarak şunları söylüyor. “Bu sistemi karşılaşmalarında uygulamak için ilgi gösteren herkese bu sistemi sunabilmeyi umuyoruz.”

Antrenörlerin proaktif olarak inceleme talebinde bulunma imkanı, oyun dinamiklerinde bir değişime işaret ediyor. Antrenörler, görüntü görevlilerine güvenmek yerine kritik anlarda ekiplerini savunup oyuna yeni bir stratejik derinlik seviyesi de katıyor. FVS’nin esnekliği kullanılması gereken kamera sayısına kadar uzanıyor. FIFA kolay kurulumlar için 1-4 kameranın kâfi olduğunu belirtiyor.

“Sistem için çok sayıda talep aldı”

FIFA bu mevzuda yaptığı açıklamada “VAR sistemi dünya çapında 200’den fazla karşılaşmada uygulanmaya başlamış olsa da FIFA, federasyonlardan alternatif, uygun maliyetli bir sistem için çok sayıda talep aldı.”

“Çığır açıcı bir seçenek olabilir”

FVS’nin üst seviye liglerde VAR’ın yerini alması pek mümkün olmasa da VAR’a alternatif arayanlar için kıymetli bir tahlil sunuyor. FIFA, sistemi güzelleştirmeye, denemelere devam etmeye, gruplardan ve yetkililerden gelen geri bildirimleri değerlendirmeye devam ediyor. Yüksek maliyetler olmadan hakemliği geliştirmek isteyen ligler için FVS, adil oyunu ve erişilebilirliği artıran çığır açıcı bir seçenek olabilir.

Üst seviye karşılaşmalarda FVS’nin ek olarak uygulanması için şimdi bir vakit çizelgesi olmasa da denemelerdeki başarısı, FVS’nin yahut en azından kimi özelliklerinin çok izlenen liglerde yakın gelecekte uygulanabileceğine işaret ediyor.

Uygulamadaki antrenörler vasıtasıyla müdahale özelliği futbola enteresan bir dinamik getirebilir ve VAR kararlarına da güzel bir katkı sunabilir. Antrenörlere muhakkak incelemelerde kelam hakkı vermenin sürece strateji ve şeffaflık ögesi katabileceği VAR sisteminde birtakım kararların ne kadar uzun sürdüğü göz önüne alındığında, antrenörlerin kısa müdahalesinin ziyanı olmayacağı da lisana getiriliyor.

Hepimiz kuşkulu VAR müdahalelerine şahit oluyoruz ve bu nedenle teknik yöneticilerin müdahalelerini nasıl ve ne vakit kullanmayı seçtiklerini yahut taktik nedenlerden ötürü ne vakit müdahale etmeyeceklerini görmek heyecan verici olabilir.

FIFA, VAR’ın onlara nazaran çok uygun olduğu için öteki müdahalelerin gerekli olmadığını savunabilir. Fakat teoride âlâ gözüken uygulamada önemli ince ayarlara muhtaçlığı olduğu konusunda tüm dünyada çabucak herkes hemfikir.